Yağmur Eryılmaz 11A

 Bir Şey Tanrı Emrettiği İçin mi İyidir Yoksa İyi Diye mi Tanrı Emretmiştir?

İnsanlığın uzun bir süredir Tanrı ve ahlak ilişkisi hakkında kafa yormuş olduğunu kabul edebiliriz.

Ahlaki iyi kavramıyla ilahi irade arasında kurulan ilişki en geç Platon düşüncesinde felsefi bir hüviyet kazanmıştır. Platon’un bu sorunu ele aldığı diyaloğa atfen “Euthyphron-ikilemi” olarak nitelendirilmiştir.

sokrates ile euthyphro adliyenin önünde karşılaşırlar. sokrates malum davası için oradayken euthyphro ise babasına 

karşı cinayet suçlaması getirmek için oradadır. sokrates buna çok şaşırıp neden kendi babasını mahkum ettirdiğini sorduğunda;

 eutyhphro bunun tanrıların emrettiği doğru davranış olduğunu söyler. bunun üzerine sokrates soruyu sorar:

 "bir şey tanrı(lar) onu emrettiği için mi iyidir (ahlakidir), yoksa o şey iyi (ahlaki) olduğu için mi tanrı(lar) 

onu emretmiştir?" 

Mutezile(islam düşünce mezhebi)'ye göre:"Tanrı kötülük istemez ve yartmaz kötülük insanların yanlış seçimlerinden doğar." Bu fikre göre kötülük tanrının iradesinden değil, insanın özgür seçimlerinden doğar. Ancak o seçimin doğru veya yanlış olduğu yargısı kim tarafından ve neye göre belirleniyor?eğer bir davranış iyi olduğu için tanrı tarafından emrediliyorsa da o zaman iyilik tanrıdan bağımsız, hatta tanrının bağımlı olduğu bir güç bu iyiliği belirlemektedir.Tanrı mutlak yaratıcı ise bir güce bağımlı olamaz ve bu fikri çürütür."tanrı emrettiği için ahlakidir": bu cevaba verilebilecek en büyük eleştiri ahlakın keyfi olduğudur. yani tanrı isteseydi kötü şeyleri de emredebilirdi. bu durumda ahlaki emirler şimdikinin tam tersi olurdu.

Gazali’ye göre Tanrı olmadan iyilik, kötülük, adalet gibi kavramların bir anlamı yoktur. Çünkü bu kavramların kendi başlarına anlamlarının olması Tanrı’nın iradesi ile çelişir.

 

Zeller’in, iyi ideası ve Tanrı ilişkisi açısından öne sürdüğü üçüncü bir olasılık ise, bu iki prensibin birbirinden bağımsız olarak, yan yana var olmaları

görüşüdür. Bu yoruma göre ne iyi ideası Tanrı’yı ne de Tanrı iyi ideasını meydana getirmiştir; Tanrı, eşyayı

idealara göre oluşturarak idealar ile görünüşler arasında aracı vazifesi görür. Sonuç olarak  Ahlaki ilkelere insan aklı ile ulaşılabilir, lakin insanlık tarihinde ahlaki ilkelerin oluşumunda dini hükümlerin etkisinin olduğu tartışılmaz bir gerçektir.

 Duran, Muhammet Sait. “Euthyphron-İkilemi: Ahlak ve İlahi İrade İlişkisi”. Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, sy. 14 (Aralık 2020): 83-98.

https://eksiseyler.com/bir-sey-tanri-emrettigi-icin-mi-iyidir-yoksa-iyi-diye-mi-tanri-emretmistir

https://www.akademikakil.com/euthyphron-ikilemi-esariyye-vs-mutezile/hasanatabolayir/

Yağmur Eryılmaz 11A  1541